هوش مصنوعی در صنعت و استخدام اروپا: گذار آرام اما عمیق در ساختار نیروی کار
چندی است که استفاده از هوش مصنوعی و ربات‌های گوناگون در سراسر جهان رونق گرفته است. این سیستم‌ها، سامانه‌ها و ربات‌های صنعتی یا همکار انسان، در عین اینکه ابزاری برای افزایش بهره‌وری در صنایع بوده است، به‌مرور به دغدغه‌ای برای آینده‌ی شغلی انسان‌ها هم تبدیل شده.
در نیمه نخست دهه ۲۰۲۰، موجی از دیجیتالی‌سازی واحدهای تولیدی در اروپا آغاز شد. کارخانه‌ها، به‌ویژه در آلمان، فرانسه، اتریش، سوئد و هلند، به سمت استفاده از ربات‌های همکاری‌کننده (Cobots)، سیستم‌های تحلیل داده‌ی لحظه‌ای، و سامانه‌های پیش‌بینی‌کننده خرابی تجهیزات پیش رفتند. این موضوع برای افرادی که دنبال یافتن شغلی در اروپا بودند نگران‌کننده شد و موفقیت در مسیرهای مهاجرتی مطرحی نظیر جاب آفر آلمان را در هاله‌ای از ابهام فرو برد. با این حال، طولی نکشید که متقاضیان دوباره به مهاجرت کاری در اروپا امیدوار شدند. این امیدواری نتیجه اولویت دادن اروپا به نیروی کاری انسانی و استفاده ابزاری از هوش‌های مصنوعی، صرفاً در تقویت کیفیت تولید و امنیت نیروی کار بوده است.
نقش دوگانه‌ی هوش مصنوعی در کارخانه‌های اروپایی
هوش مصنوعی در صنعت اروپا دو نقش کلیدی ایفا می‌کند. اول اینکه بهره‌وری را افزایش می‌دهد و با تحلیل هزاران داده‌ی تولیدی، الگوهایی را شناسایی می‌کند که منجر به رخ دادن خطا در تولید می‌شود. این امر به‌ویژه در صنایع دارویی، خودروسازی و قطعه‌سازی اهمیت دارد؛ جایی که توقف یک خط تولید می‌تواند میلیون‌ها یورو هزینه داشته باشد. این خطایابی و پیش‌بینی از طریق داشبوردهای هوشمندی تشخیص داده می‌شود که در دسترس اپراتورها و تکنسین‌ها امروزی است. این داشبوردها که هشدارها را زودتر از انسان تشخیص می‌دهد، نیروی انسانی را حذف نمی‌کند؛ بلکه نقش انسان را از مجری به ناظر و تصمیم‌گیرنده تغییر می‌دهد.
دوم اینکه امنیت جسمی و روانی نیروی کار را تأمین می‌کند. ربات‌های همکاری‌کننده در اروپا به گونه‌ای طراحی شده‌اند که کنار انسان کار کنند، نه به‌جای او. مقررات سختگیرانه‌ی اتحادیه اروپا در همین زمینه باعث شده است که:
- سرعت و قدرت ربات‌ها کنترل‌شده باشد؛
- مسیر حرکت ربات‌ها قابل پیش‌بینی باشد؛
- حسگرهای توقف اضطراری ربات‌ها بیش از حد استاندارد عمل کند.
این رویکرد، که در بسیاری از کشورهای غیراروپایی کمتر دیده می‌شود، از فشار کاری، آسیب‌های اسکلتی، عضلانی و خستگی مزمن کارگران می‌کاهد و محیطی امن‌تر ایجاد می‌کند.
تأثیر هوش مصنوعی بر استخدام در اروپا
مهم‌ترین تأثیر هوش مصنوعی بر بازار کار و استخدام در اروپا، گذار از «نیروی کار عملیاتی» به «نیروی کار ترکیبی» است. اتحادیه اروپا در گزارش‌های اخیر خود اعلام کرده که ۸۰٪ نقش‌های صنعتی در سال‌های آینده «ترکیبی» خواهند بود؛ یعنی کارکنان باید هم توانایی عملیاتی داشته باشند و هم با ابزارهای دیجیتال و سیستم‌های هوش مصنوعی کار کنند.
این گذار سه نتیجه اساسی دارد:
۱. تغییر مهارت‌های موردنیاز:
استخدام‌کنندگان به‌جای تخصص‌های صرفاً فنی، باید در مهارت‌هایی مانند
- تحلیل داده‌ی مقدماتی،
- شناخت سامانه‌های اتوماسیون،
- بازبینی خروجی الگوریتم‌ها،
- توانایی همکاری با ربات‌های صنعتی
توانایی کسب کنند. چراکه کارخانه‌های اروپایی کمتر به دنبال کارگران ساده‌اند و بیشتر به اپراتورهای چندمهارته نیاز دارند.
۲. افزایش تقاضا برای مشاغل انسانی–تحلیلی:
برخلاف گمانه‌زنی‌های اولیه، مطالعات صنایع اروپایی نشان می‌دهد که بسیاری از واحدهای تولیدی با ورود هوش مصنوعی، تعداد کارمندان خود را کاهش نداده‌اند؛ بلکه به آنها نقش‌های دقیق‌تر و تحلیلی‌تری اهدا کرده‌اند.
مشاغلی مانند:
- تحلیل عملکرد ماشین‌آلات،
- مدیریت خط تولید دیجیتال،
- ارزیابی داده‌های ایمنی محیط کار
از جمله نمونه‌های رشدیافته در این ساختار جدید است.
۳. استاندارد شدن ارزیابی‌های شغلی مبتنی بر داده:
یکی از کاربردهای استفاده از سیستم‌های هوش مصنوعی، به‌کارگیری آنها در کاریابی و جست‌وجوی مشاغل است. با بهره از این سیستم‌ها، کارخانه‌ها بهتر خواهند دانست که چه مهارت‌هایی برای آینده لازم است و چه نقش‌هایی رو به رشد یا افول است. همچنین بسیاری از کارخانه‌ها از سیستم‌های هوش مصنوعی برای موارد زیر استفاده می‌کنند:
- ارزیابی سطح مهارت کارجو،
- تشخیص شکاف مهارتی،
- پیش‌بینی میزان سازگاری فرد با تیم
برخلاف برخی سیستم‌های غیراروپایی، استفاده از این الگوریتم‌ها در اروپا تحت مقررات اخلاقی بسیار سخت‌گیرانه‌ای نظارت می‌شود. شرکت‌ها ملزمند توضیح دهند که تصمیم نهایی استخدام تماماً خودکار نیست و عوامل انسانی در آن نقش اصلی دارند.
آینده‌ی صنعت اروپا: انسان در مرکز، ماشین در خدمت
همان‌طور که دیدیم، برخلاف رویکردهای رادیکال برخی کشورها، رویکرد اروپایی نسبت به ربات‌ها و ماشین‌آلات متعادل‌تراست. این رویکرد متعادل، برای کارآیی در بازار کار و صنایع، بر سه اصل بنا شده است:
۱. اتوماسیون برای پایداری، نه جایگزینی
اروپا با بحران‌هایی مانند کمبود نیروی کار ماهر، افزایش سن جمعیت و نیاز به کاهش مصرف انرژی مواجه است. اتوماسیون در این منطقه، پاسخی به این چالش‌هاست تا ابزاری برای حذف گسترده‌ی مشاغل. صنایع اروپایی از هوش مصنوعی برای افزایش کیفیت تولید، حفظ استانداردهای محیط‌زیستی و کاهش خطاهای انسانی استفاده می‌کنند.
۲. آموزش گسترده‌ی نیروی کار
کشورهایی مانند آلمان، دانمارک و فنلاند، برنامه‌های بازآموزی وسیعی برای کارکنان دارند تا آنها بتوانند با ربات‌ها و سامانه‌های هوش مصنوعی هم‌پا شوند. سرمایه‌گذاری در یادگیری مادام‌العمر یکی از ستون‌های اصلی رویکرد صنعتی اروپاست.
۳. شفافیت الگوریتمی
اتحادیه اروپا نخستین منطقه‌ای است که قانونی جامع برای تنظیم استفاده از هوش مصنوعی وضع کرده است. این قوانین تضمین می‌کند که:
- کارگران بدانند سیستم‌های اتوماسیون چه داده‌هایی از آنان ثبت می‌کند،
- ارزیابی سیستم‌ها قابل توضیح و قابل اعتراض باشد،
- تصمیم‌های حساس صرفاً توسط الگوریتم‌ها اتخاذ نشود.
در این چارچوب، نیروی انسانی همچنان محور اصلی تصمیم‌گیری باقی می‌ماند.
ربات‌ها جای انسان‌ها را می‌گیرند؟
تحلیل‌های سه سال اخیر صنایع اروپایی نشان می‌دهد که استفاده از هوش مصنوعی، بیشتر تغییر شکل مشاغل را رقم زده تا حذف آنها را. بنابراین تا به امروز ربات‌ها نتوانسته‌اند جای انسان‌ها را در بازار کار اروپا بگیرند.
تغییر شکل مشاغل به چند صورت رخ داده است:
- مشاغل تکراری و خطرناک کمتر، و مشاغل نظارتی و تحلیلی بیشتر شده‌اند.
- ربات‌ها وظایف سنگین را انجام می‌دهند، اما تصمیم‌گیری‌های حساس را کماکان انسان‌ها اخذ خواهند کرد.
شاید تصور شود که هم‌راستا با افزایش امنیت شغلی و کاستن بار جسمانی، درآمد نیروی انسانی نیز کمتر شود. اما اینطور نیست؛ زیرا افرادی که مهارت دیجیتال می‌آموزند و از مجری به مدیر تغییر شغل می‌دهند، درآمد بالاتری پیدا می‌کنند.
همزیستی انسان و ماشین، مدل خاص اروپا
اروپا با سرعتی کنترل‌شده و منطقی در حال ورود به عصر هوش مصنوعی است. این منطقه تلاش می‌کند تعادلی میان افزایش رقابت صنعتی و حفظ امنیت و کرامت نیروی کار انسانی برقرار کند.
صنعت اروپا نه بر حذف نیروی انسانی، بلکه بر ارتقای نقش انسان و افزایش بهره‌وری از طریق ابزارهای هوشمند تمرکز دارد. در این رویکرد، کارخانه‌ها بیش از آن‌که جای کارگران را با ربات‌ها عوض کنند، سعی می‌کنند انسان و ماشین را در یک فضای مشترک، امن و کارآمد کنار هم قرار دهند.
نظرات
0 دیدگاه