چطور با انتخاب رشته درست، استرس کنکور و دانشگاه را کاهش دهیم؟
انتخاب رشته همیشه یکی از حساس‌ترین و پرچالش‌ترین تصمیم‌ها در زندگی دانش‌آموزان و خانواده‌هاست. زمانی که نوجوانان باید بین علایق شخصی، انتظارات خانواده و واقعیت‌های بازار کار یکی را انتخاب کنند. همین مسئله باعث می‌شود که بسیاری از آن‌ها دچار استرس و اضطراب شوند. اما واقعاً انتخاب رشته درست چه نقشی در کاهش این فشار دارد؟ و چگونه می‌توان با مدیریت این انتخاب، سلامت روان و آینده‌ای روشن‌تر را تضمین کرد؟
دوران انتقال از دبیرستان به دانشگاه یکی از پرتنش‌ترین مراحل زندگی است و اگر با برنامه‌ریزی و آگاهی همراه نباشد، می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات جدی روانی مانند اضطراب و افسردگی شود. با این حال، خبر خوب این است که همین انتخاب می‌تواند فرصتی برای رشد فردی، خودشناسی و آرامش ذهنی باشد.
استرس انتخاب رشته: چالش یا فرصت!
بسیاری از نوجوانان انتخاب رشته را تهدیدی بزرگ می‌بینند. دلیلش هم روشن است:
- ترس از آینده شغلی
- فشار خانواده و جامعه
- مقایسه با دوستان
- نگرانی از پشیمانی در آینده
اما تحقیقات نشان می‌دهند که اگر نوجوانان این مرحله را فرصتی برای شناخت خود ببینند، شدت استرس کاهش پیدا می‌کند. پژوهش‌ها تأکید دارد که یکی از عوامل افزایش سلامت روانی دانشجویان در سال اول دانشگاه، میزان آمادگی ذهنی و نگرش مثبت آن‌ها به فرآیند انتخاب رشته است.
یعنی اگر انتخاب رشته را صرفاً یک «چالش» ببینیم، اضطراب بیشتر می‌شود؛ اما اگر آن را «فرصتی برای کشف علاقه‌ها» در نظر بگیریم، همین موقعیت می‌تواند انگیزه و هیجان ایجاد کند.
تاثیر انتخاب رشته مناسب بر سلامت روان
انتخاب رشته تنها یک تصمیم تحصیلی نیست، بلکه اثری عمیق بر زندگی فرد و به‌ویژه بر سلامت روان او دارد. زمانی که رشته تحصیلی متناسب با علایق و توانایی‌های فرد انتخاب شود، میزان انگیزه، رضایت و اعتمادبه‌نفس به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. در مقابل، انتخابی که صرفاً براساس فشار خانواده، انتظارات اجتماعی یا رتبه کنکور انجام شود، می‌تواند منجر به اضطراب، کاهش انگیزه و حتی افسردگی شود.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، بیش از ۹۰ درصد دانشجویان سال اول درجاتی از استرس را تجربه می‌کنند و بخش قابل‌توجهی از این فشار روانی ناشی از عدم هماهنگی بین رشته تحصیلی و ویژگی‌های فردی آن‌هاست. این یافته نشان می‌دهد که انتخاب رشته صحیح می‌تواند مانند یک عامل حفاظتی عمل کند و از بروز مشکلات روان‌شناختی در آینده جلوگیری نماید.
به بیان دیگر، انتخاب رشته متناسب نه‌تنها مسیر شغلی فرد را هموار می‌کند، بلکه عاملی کلیدی در ایجاد احساس آرامش، انگیزه و پایداری روانی در سال‌های حساس دانشگاهی به شمار می‌رود.
نقش مشاوره در انتخاب رشته؛ راهی به سوی تصمیم‌گیری آگاهانه
انتخاب رشته یکی از حساس‌ترین تصمیم‌های دوران تحصیل است و به‌طور مستقیم بر آینده تحصیلی و شغلی فرد اثر می‌گذارد. در چنین موقعیتی، استفاده از خدمات مشاوره‌ای می‌تواند نقش بسیار مهمی در کاهش استرس و افزایش دقت تصمیم‌گیری داشته باشد.
مشاوران متخصص با آگاهی از رشته‌ها، بازار کار و ویژگی‌های فردی، به داوطلبان کمک می‌کنند تا توانایی‌ها و علایق خود را بهتر بشناسند و براساس واقعیت‌ها و اهداف شخصی، انتخابی هوشمندانه انجام دهند. این همراهی نه تنها فشار روانی ناشی از ابهام و نگرانی را کاهش می‌دهد، بلکه مسیر آینده را روشن‌تر و مطمئن‌تر می‌سازد.
تکنیک‌های کاهش استرس قبل و بعد از انتخاب رشته
استرس در این مرحله طبیعی است، اما راهکارهایی وجود دارد که می‌تواند آن را کنترل کند.
- قبل از انتخاب رشته
- خودشناسی عمیق
نوجوان باید بداند در چه زمینه‌هایی توانمند است و به چه موضوعاتی علاقه دارد. آزمون‌های روان‌شناختی و جلسات مشاوره می‌توانند در این مسیر بسیار کمک‌کننده باشند.
- اطلاعات دقیق
داشتن آگاهی از رشته‌ها، آینده شغلی آن‌ها و شرایط بازار کار، استرس ناشی از ابهام را کاهش می‌دهد.
- مدیریت فشار خانواده
بسیاری از نوجوانان تحت تأثیر خواسته‌های والدین و حتی گاهی والدین کنترل‌گر تصمیم می‌گیرند. گفت‌وگوی شفاف بین والدین و فرزند می‌تواند از بروز استرس شدید جلوگیری کند.
- بعد از انتخاب رشته
- ایجاد احساس تعلق
دانشجویانی که به محیط دانشگاه و رشته‌ی خود احساس تعلق دارند، استرس و اضطراب کمتری تجربه می‌کنند. بنابراین، بعد از انتخاب رشته باید سعی کرد به فضای آن رشته علاقه‌مند شد.
- یادگیری مهارت‌های مقابله‌ای
دانشجویانی که راهبردهای سالم مدیریت استرس (مثل ورزش، تنفس عمیق، برنامه‌ریزی زمانی) را به کار گرفتند، در مقایسه با کسانی که این مهارت‌ها را نداشتند، سلامت روان بهتری داشتند.
- حمایت اجتماعی
صحبت کردن با دوستان، خانواده یا مراجعه به یک مرکز مشاوره معتبر می‌تواند بار روانی انتخاب‌ها را سبک‌تر کند.
خدمات کلینیک آریاز برای حمایت دانشجویان در مسیر تحصیلی
در مرکز تخصصی روانشناسی آریاز، ما به دانشجویان کمک می‌کنیم تا مسیر تحصیلی خود را با آرامش و اعتماد به نفس طی کنند. خدمات ما شامل مشاوره روانشناسی تخصصی، مدیریت استرس و اضطراب مرتبط با دانشگاه و انتخاب رشته، برنامه‌ریزی تحصیلی متناسب با توانایی‌ها و علایق فردی، و آموزش مهارت‌های زندگی است. تیم حرفه‌ای ما با شناخت دقیق چالش‌های دوران دانشگاه، همراه دانشجویان است تا تجربه‌ای مثبت، سالم و موفق از تحصیل داشته باشند.
مسیر از فشار تا آرامش و تصمیم آگاهانه
انتخاب رشته مرحله‌ای حساس و پرچالش در زندگی تحصیلی هر دانش‌آموز است و می‌تواند همراه با استرس و نگرانی‌های قابل توجه باشد. با این حال، این مرحله اگر با خودشناسی، استفاده از مشاوره تخصصی و حمایت اجتماعی همراه باشد، می‌تواند به فرصتی برای رشد فردی و تصمیم‌گیری آگاهانه تبدیل شود.
استرس در دوران انتخاب رشته و شروع دانشگاه تقریباً برای همه دانشجویان وجود دارد، اما انتخاب رشته متناسب با علاقه و استعداد، استفاده از راهنمایی مشاور و بهره‌مندی از حمایت خانواده و دوستان می‌تواند فشار روانی را به حداقل برساند.
بنابراین، مرحله انتخاب رشته نه‌تنها یک چالش، بلکه سکویی برای ساختن آینده‌ای روشن‌تر و دستیابی به آرامش روانی است. با برنامه‌ریزی و راهنمایی صحیح، دانش‌آموزان می‌توانند این مسیر را با اطمینان و امید طی کنند.
روان‌شناس: نیلوفر یل علی بیگی
منبع:
BMC Public Health. (19 May, 2025). Mental health status among university students during the transition period from high school to university in Lebanon: a cross-sectional study. Taken from the link: https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12889-025-23087-3?utm_source=chatgpt.com
BMC Psychology. (July 31, 2025). The impact of mental health literacy on resource utilization for academic stress in a diverse student cohort. Taken from the link: https://link.springer.com/article/10.1186/s40359-025-03142-9?utm_source=chatgpt.com
WHO Multi-Country Study. (April 9, 2025). The impact of stress on student mental health by the numbers. Taken from the link: https://kvia.com/news/business-technology/stacker-science/2025/04/09/the-impact-of-stress-on-student-mental-health-by-the-numbers/?utm_source=chatgpt.com
نظرات
0 دیدگاه