آیا استفاده از فیلترشکن جرم است؟
دنیای مجازی و فضای اینترنتی یکی از واقعیت‌های ضروری زندگی شده است و به همین دلیل بحث حقوقی درباره اینترنت آزاد مانند موضوع آزادی بیان پر چالش است. فیلترینگ و محدود کردن قانونی دسترسی عمومی به اینترنت، در کشورهای مختلفی از جهان وجود دارد و در ایران نیز از یکی دو ـ دهه پیش با تصویب قوانین یا صدور احکام قضایی یا مصوبات شوراها و مراکز ذی‌صلاح شروع شده است؛ قانون مصوب جرایم رایانه‌ای در سال ۱۳۸۸، فیلترینگ تلگرام با حکم قضایی در سال ۱۳۹۷ و طرح صیانت مجلس در مرداد ۱۴۰۰ نمونه‌های مشهور آن هستند. در فیلترینگ و پالایش اطلاعات از سوی دولت‌ها و مراکز نظارتی آنها، موضوع مهم استفاده از فیلترشکن و وی‌پی‌ان نیز به دو صورت مطرح است. یکی استفاده از فیلترشکن برای دسترسی بخشی از کاربران به سایت‌ها و محتوای فیلتر و محدود شده است. به این نوع، فیلترشکن قانونی گفته می‌شود که نمونه‌ای از آن در ایران در سال ۱۳۹۲ اجرا شد. دومی، استفاده از فیلترشکن از سوی عموم مردم برای دسترسی کامل به اینترنت آزاد و همه آنچه فیلتر شده است. این پرسش که «آیا در قوانین، استفاده عمومی از فیلترشکن جرم است؟» موضوع این یادداشت است.
مسائل و مباحث حقوقی فیلترینگ و جرایم اینترنتی را در سایت بنیاد وکلا دنبال کنید و از خدمات حقوقی متنوع آن نیز استفاده کنید که توسط هزاران وکیل و متخصص حقوقی فعال در سراسر ایران پشتیبانی و ارائه می‌گردد.
جرم استفاده از فیلترشکن
به محدود کردن اینترنت و در مقابل آن استفاده از فیلترشکن می‌توان از چند جنبه نگاه کرد. یکی محدود کردن فعالیت‌های مجرمانه علیه امنیت ملی یا منافع عمومی با استفاده از فضای سایبری است؛ یعنی همان‌طور که در فضای واقعی و اجتماعی باید جلوی وقوع جرم را مثل کلاهبرداری گرفت، در فضای مجازی و اینترنتی نیز باید در مقابل جرایم رایانه‌ای و الکترونیکی قانون وضع کرد، از شکل‌گیری آنها جلوگیری کرد و در صورت وقوع نیز اقدامات لازم را انجام داد و مجرمان را مجازات کرد. در این موارد، مشاوره آنلاین حقوقی بنیاد وکلا توصیه می‌شود که راهی سریع برای گرفتن بهترین راهکار قانونی در برابر جرایم رایانه‌ای، مخابراتی و اینترنتی است.
جنبه دیگر رعایت قانون جرایم رایانه‌ای و پالایش محتواهای غیر قانونی از سوی ارائه‌دهندگان اینترنت یا خدمات اینترنتی مانند کافی‌شاپ‌‌ها یا بر پایه اینترنت مانند فروشگاه‌های اینترنتی است. در این موارد نیز مراکز نظارتی و ضابطان قضایی مانند پلیس فتا و پلیس امنیت اقتصادی وجود دارند تا حق و حقوق کاربران اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی رعایت شود.
جنبه سوم این است که افراد با کمک فیلترشکن از سایت‌ها و شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده استفاده کنند، بخصوص که علاوه بر مشاهده، در آنها فعالیت هم داشته باشند؛ برای مثال، تلگرام و توئیتر در ایران فیلتر و محدود شده است و برای ورود به آنها به قصد مشاهده یا گذاشتن محتوا، به استفاده از فیلترشکن نیاز است. حال آیا استفاده از فیلترشکن در این موارد جرم است؟
پاسخ به این سوال منفی است؛ یعنی در هیچ قانونی جرم بودن صرف استفاده از فیلترشکن تعریف و بیان نشده و در برابر آن مجازاتی در نظر گرفته نشده است. به همین دلیل خیلی از ایرانیان از انواع فیلترشکن استفاده می‌کنند.
استفاده از فیلترشکن جرم نیست اما باید حواسمان به خود فیلترشکنی که استفاده می‌کنیم باشد که خودش نیز یک نرم‌افزار است و بستری برای سوءاستفاده و فعالیت مجرمانه است. به طور کلی اگر از طریق اینترنت، چه از طریق فیلترشکن ناامن یا بدون آن، جرایمی علیه شما اتفاق افتاد از سامانه انتخاب وکیل بنیاد وکلا برای یافتن وکیل جرایم اینترنتی و مشاوره حقوقی، تنظیم اوراق قضایی و دادن وکالت استفاده کنید.
امن بودن فیلترشکن
یکی از پدیده‌های گسترده و وابسته به فیلترینگ و محدود کردن عمومی از اینترنت آزاد، استفاده از فیلترشکن است و این موضوع، خودش زمینه‌ساز مسائلی می‌شود که بعضی از آنها ناسالم و ناامن یا مجرمانه است. برای نمونه، در صرف بودجه هنگفت برای تولید پلتفرم داخلی در برابر موارد فیلتر شده، هم موضوع رانت و دسترسی به منابع اقتصادی مطرح است و هم ناموفق بودن برخی از پروژه.ها و هدر رفتن سرمایه‌های ملی و عمومی. همچنین تبهکاران و خلافکاران نیز از نیاز و اشتیاق عمومی به فیلترشکن استفاده می‌کنند و از طریق فیلترشکن‌های ناامن دست به فعالیت‌های مجرمانه می‌زنند و باعث خسارت‌های فراوان به مردم و افزایش هزینه‌های عمومی برای مقابله با آنها و حل‌وفصل مشکلات می‌شود.
استفاده و سوءاستفاده گسترده از فیلترشکن حتی باعث شده است پلیس فتا نیز در سایت خود درباره امن بودن انواع فیلترشکن و وی‌پی‌ان به مردم اطلاعات مناسب را ارائه کند. یکی از مهم‌ترین نشانه‌های ناامن بودن فیلترشکن‌ها این است که برخلاف انتظار شما، به جای به‌کارگیری آی‌پی سرور ارائه‌دهنده فیلترشکن، با کمک نشست دیاناس، از آی‌پی اصلی شما استفاده می‌کند. برای آزمایش این موضوع می‌توانید پس از اتصال به اینترنت از طریق فیلترشکن خود، با کمک بعضی سایت‌ها، اطلاعات اتصال اینترنتی خود را بررسی و مشاهده کنید؛ مانند آدرس آی‌پی، نام هاست دیاناس، موقعیت و نام آی‌اس‌پی شما. چنانچه این اطلاعات همان اطلاعات واقعی شما باشد معلوم می‌شود که فیلترشکن ناامن است.
وب‌سایت‌های
dnsleaktest.com
whatismyipaddress.com
whoer.net/extended
ipleak.net
برای تست آی‌پی و دریافت اطلاعات اتصال اینترنتی و موقعیت شما پیشنهاد می‌شود. برای مثال، در تست وی‌پی‌ان، اگر سرور آن در کشور فنلاند است باید نشانی یک آی‌پی در آن کشور را نشان دهد؛ اما اگر برعکس، موقعیت اصلی و فعلی شما را نشان می‌دهد یعنی این فیلترشکن ناامن است. برخی از این سایت‌های معرفی شده موقعیت شما را روی نقشه را هم نشان می‌دهد که تشخیص موقعیت را آسان کرده است.
طرح صیانت و جرم‌انگاری استفاده از فیلترشکن
در فرایند قانون‌گذاری در مجلس، دو اصطلاح طرح و لایحه وجود دارد. لایحه، قانون پیشنهادی دولت برای بررسی و تصویب در مجلس است. طرح، قانون پیشنهادی گروهی از نمایندگان مجلس با رعایت قوانین و مقررات آن است که آن هم باید در صحن مجلس مطرح و به رأی گذاشته شود.
آنچه به طرح صیانت مشهور است، از سوی بعضی از نمایندگان پیشنهاد شده و با نام کامل «صیانت از حقوق کاربران در فضای مجازی و ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» در تاریخ ۲۴ تیر ۱۳۹۹ در مجلس اعلام وصول شده است. نسخه جدید و نهایی این طرح از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس در ۶ مرداد ۱۴۰۰ به مجلس ارائه شد که نمایندگان مجلس تصمیم گرفتند این طرح در یک کمیسیون مشترک بررسی مجدد شود و سپس در دستور کار قرار گیرد.
طرح صیانت با واکنش‌های گسترده در فضای واقعی و مجازی ایران روبرو شد و ممنوعیت استفاده از فیلترشکن یکی از نگرانی‌های عمومی درباره این طرح است. بنابر توضیحات مرکز پژوهش‌های مجلس، در این طرح برای استفاده از فیلترشکن ضوابطی تعیین شده است؛ ازجمله اینکه استفاده تجاری از فیلترشکن به منظور کسب درآمد یا انتشار عمده فیلترشکن‌ها در موارد غیر مجاز جرم خواهد بود. حال باید منتظر بود پس از برگشت دوباره این طرح به دستور کار مجلس و تصویب و لازم‌الاجر شدن آن، برای استفاده از فیلترشکن تا چه حد و میزانی جرم‌انگاری صورت می‌گیرد.
نظرات
0 دیدگاه