3 خطر جدی دستگاه ایکس ری برای سلامتی + راهکارها
در این مقاله، ضمن توضیح ماهیت و انواع دستگاه ایکس ری ، به بررسی مزایا و معایب این دستگاه می‌پردازیم.
ایکس ری چیست؟
ایکس ری نوعی تابش الکترومغناطیسی با طول موج کوتاه‌تر از نور مرئی است. این امواج قادرند از برخی مواد عبور کنند و تصویری از ساختار داخلی آنها ایجاد نمایند. دستگاه ایکس ری با استفاده از این خاصیت، تصاویری با جزئیات بالا از درون اجسام (مانند استخوان‌ها، بافت‌های نرم، فلزات و مواد متراکم) ارائه می‌دهد.
نحوه عملکرد دستگاه ایکس ری به این صورت است که اشعه ایکس از منبعی تابانده می‌شود و از جسم مورد نظر عبور می‌کند. در این فرآیند، بخش‌هایی از اشعه جذب و بخش‌هایی دیگر از آن عبور می‌کنند. میزان جذب و عبور اشعه ایکس با توجه به چگالی و ترکیب مواد درون جسم متفاوت است. سپس یک آشکارگر، میزان اشعه ایکس عبوری را ثبت می‌کند و این اطلاعات توسط کامپیوتر پردازش و به تصویر تبدیل می‌شود
انواع دستگاه ایکس ری
دستگاه‌های ایکس ری با توجه به کاربری و نوع کاربرد در انواع مختلفی ساخته می‌شوند. برخی از رایج‌ترین انواع این دستگاه‌ها عبارتند از:
- دستگاه ایکس ری پزشکی: این نوع دستگاه ایکس ری در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی برای تصویربرداری از استخوان‌ها، اندام‌های داخلی و بافت‌های نرم بدن انسان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- دستگاه ایکس ری دندانپزشکی: این دستگاه برای بررسی وضعیت دندان‌ها، ریشه و استخوان فک در مطب‌های دندانپزشکی کاربرد دارد.
- دستگاه ایکس ری فرودگاهی: این نوع دستگاه ایکس ری برای بازرسی چمدان‌ها و بار مسافران در فرودگاه‌ها و سایر پایانه‌های مسافربری استفاده می‌شود.
- دستگاه ایکس ری صنعتی: این دستگاه در صنایع مختلف برای بازرسی جوش‌ها، ترک‌ها، اجسام درون بسته‌بندی و کنترل کیفیت محصولات به کار می‌رود.
- دستگاه ایکس ری چمدانی: این نوع دستگاه ایکس ری قابل حمل است و برای بازرسی‌های امنیتی سیار در مکان‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
نقاط ضعف دستگاه ایکس ری
با وجود مزایای متعدد، دستگاه ایکس ری خالی از نقاط ضعف هم نیست. در ادامه در مورد هرکدام توضیح میدهیم.
خطرات سلامتی:
اشعه ایکس نوعی تابش یونیزان است که می‌تواند به سلول‌های زنده آسیب برساند. در صورت مواجهه مکرر و بدون محافظ با این اشعه، خطر ابتلا به سرطان و سایر مشکلات سلامتی افزایش می‌یابد.
- خطر سرطان: مطالعات نشان داده‌اند که قرار گرفتن در معرض دوزهای بالای اشعه ایکس می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را به طور قابل‌توجهی افزایش دهد. این خطر به ویژه برای افراد شاغل در زمینه‌های پزشکی و صنعتی که به طور مداوم با دستگاه ایکس ری کار می‌کنند، بیشتر است.
- مشکلات تیروئید: اشعه ایکس می‌تواند غده تیروئید را تحت تاثیر قرار دهد و به کم‌کاری تیروئید و سایر مشکلات تیروئیدی منجر شود.
- آسیب به DNA اشعه ایکس می‌تواند به DNA سلول‌ها آسیب برساند و خطر جهش ژنتیکی و سایر مشکلات سلامتی را افزایش دهد.
راهکارهای کاهش خطر:
- استفاده از محافظ: در هنگام تصویربرداری با دستگاه ایکس ری، باید از محافظ‌های مناسب مانند سرباره یا گان‌های سربی برای محافظت از اندام‌های حساس بدن در برابر اشعه استفاده کرد.
- کاهش زمان مواجهه: تا حد امکان، زمان مواجهه با اشعه ایکس را باید به حداقل رساند و فقط در صورت ضرورت از این دستگاه استفاده کرد.
- بارداری: زنان باردار باید از انجام رادیوگرافی‌های غیرضروری خودداری کنند و در صورت نیاز به تصویربرداری با دستگاه ایکس ری، باید به پزشک خود اطلاع دهند.
- کودکان: کودکان به دلیل حساسیت بیشتر به اشعه، باید با احتیاط بیشتری در معرض ایکس ری قرار بگیرند.
محدودیت‌های تکنولوژیکی:
- عدم نفوذ به فلزات: اشعه ایکس قادر به عبور از فلزات سنگین و چگال نیست و تصویربرداری از پشت آنها دشوار یا غیرممکن می‌شود. این موضوع در بازرسی امنیتی و کنترل کیفیت محصولات می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.
- عدم تشخیص برخی مواد: دستگاه‌های ایکس ری قادر به تشخیص و تفکیک تمام مواد و اشیاء نیستند. به عنوان مثال، مواد با چگالی مشابه ممکن است در تصاویر ایکس ری یکسان به نظر برسند.
- کیفیت تصویر نامناسب: در برخی موارد، تصاویر ایکس ری ممکن است به دلیل عوامل مختلف مانند حرکت بیمار یا تنظیمات نامناسب دستگاه، از کیفیت مطلوبی برخوردار نباشند.
هزینه‌های بالا:
- خرید و نگهداری: دستگاه‌های ایکس ری، به خصوص انواع پیشرفته‌تر آن، می‌توانند گران‌قیمت باشند و خرید و نگهداری آنها برای برخی از افراد و سازمان‌ها دشوار باشد.
- هزینه‌های جانبی: استفاده از دستگاه ایکس ری نیازمند تجهیزات جانبی مانند محافظ‌های سربی، اتاق‌های مخصوص و پرسنل آموزش‌دیده است که این امر می‌تواند به افزایش هزینه‌ها منجر شود.
نگرانی‌های اخلاقی:
- حریم خصوصی: استفاده از دستگاه ایکس ری در برخی موارد، مانند بازرسی بدنی افراد، می‌تواند نگرانی‌های اخلاقی را به همراه داشته باشد و حریم خصوصی افراد را نقض کند.
- مواجهه اجباری با اشعه: در برخی موارد، افراد ممکن است بدون رضایت یا آگاهی کامل، در معرض اشعه ایکس ری قرار بگیرند، که این موضوع می‌تواند نگرانی‌های اخلاقی را به وجود آورد.
اثرات زیست‌محیطی:
- تولید ضایعات: استفاده از دستگاه‌های ایکس ری می‌تواند منجر به تولید ضایعات سمی خطرناک مانند سرباره‌های سربی شود که باید به طور صحیح دفع شوند.
- مصرف انرژی: دستگاه‌های ایکس ری برای کار به مقدار قابل‌توجهی انرژی نیاز دارند که می‌تواند به افزایش مصرف برق و انتشار گازهای گلخانه‌ای منجر شود.
البته این دستگاه ها مزایای مختلفی هم دارد که در زیر به آن ها اشاره می شود:
مزایای دستگاه ایکس ری
استفاده از دستگاه ایکس ری مزایای متعددی در حوزه‌های مختلف به همراه دارد، از جمله:
- تشخیص بیماری‌ها: دستگاه ایکس ری در پزشکی به تشخیص طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها مانند شکستگی استخوان‌ها، عفونت‌ها، تومورها، بیماری‌های ریوی و مشکلات گوارشی کمک می‌کند.
- بررسی دندان‌ها: ایکس ری دندانپزشکی به دندانپزشکان امکان می‌دهد تا وضعیت دندان‌ها، ریشه و استخوان فک را به طور دقیق بررسی کرده و در تشخیص و درمان مشکلات دهان و دندان اقدامات لازم را انجام دهند.
- بازرسی امنیتی: دستگاه‌های ایکس ری فرودگاهی و بازرسی، به کشف سلاح، مواد مخدر، اشیاء قاچاق و سایر اقلام ممنوعه در چمدان‌ها و بار مسافران کمک می‌کنند و نقش مهمی در ارتقاء امنیت اماکن عمومی و مرزها ایفا می‌کنند.
- بازرسی صنعتی: ایکس ری صنعتی در صنایع مختلف برای کنترل کیفیت محصولات، اطمینان از صحت مونتاژ قطعات، کشف عیوب داخلی و بازرسی جوش‌ها کاربرد دارد.
- تحقیقات علمی: از دستگاه ایکس ری در برخی از پژوهش‌های علمی و باستان‌شناسی برای بررسی ساختار اشیاء و مواد مختلف استفاده می‌شود.
نظرات
0 دیدگاه